Met een wachtdienstregeling kan een bedrijf de beschikbaarheid van zijn personeel garanderen in geval van een dringende en/of onvoorziene situatie. Een goed beheer van de wachtdienst zorgt voor een uitstekend reactievermogen en eerbiedigt de rechten van de werknemers.
Wat is een wachtdienst?
Definitie van een wachtdienst
Een wachtdienst is een periode waarin een werknemer verplicht is ter beschikking van zijn werkgever te blijven om snel te kunnen ingrijpen. De werknemer is niet verplicht om op zijn gewone werkplek te blijven, maar hij moet er wel binnen een redelijke termijn naartoe kunnen gaan.
Wachtdiensten komen vooral voor in de onderhouds- en interventiesector, die een grote reactiviteit vereist.
Voor wachtdiensten gelden tal van voorschriften om de rechten van de werknemers te eerbiedigen. Er moet met name worden gezorgd voor compensatie in de vorm van loon en/of compenserende rusttijden.
Wachtdienst: wat zegt het arbeidswetboek?
In Frankrijk definieert het arbeidswetboek (artikel L3121-9) de wachtdienst als een periode waarin de werknemer, zonder onmiddellijk ter beschikking van de werkgever te staan, snel moet kunnen ingrijpen voor het bedrijf.
De wachtdienst zelf wordt niet als daadwerkelijke arbeid beschouwd, maar de duur van de interventie, indien deze plaatsvindt, wordt wel als dusdanig beschouwd.
De Franse arbeidswetgeving bevat verschillende regels betreffende wachtdiensten, waaronder
- De werknemer moet vooraf en binnen een redelijke termijn in kennis worden gesteld van de periode van wachtdienst en de voorwaarden daarvoor.
- Bij gebrek aan een specifieke termijn in de bedrijfsovereenkomst moet de werkgever de werknemer ten minste 15 dagen van tevoren informeren (behalve in uitzonderlijke omstandigheden).
- De wachtdienst wordt als werkelijke arbeidstijd beschouwd.
- Elke periode van wachtdienst moet worden gecompenseerd in de vorm van een financiële vergoeding of compenserende rusttijd.
- Bij wachtdiensten moeten de wettelijke maximale arbeidstijd en de verplichte rusttijden in acht worden genomen.
De uitdagingen van wachtdienstbeheer
Het beheer van wachtdiensten levert belangrijke problemen op voor werknemers, bedrijven en hun klanten. Voor werknemers kan een wachtdienst een bron van stress zijn en het evenwicht tussen werk en privéleven verstoren.
Voor bedrijven kan een slecht beheer van wachtdiensten leiden tot hoge kosten, productiviteitsverlies en verminderde klanttevredenheid. Voor klanten ten slotte kan een onderbreking van de dienstverlening negatieve gevolgen hebben voor hun eigen bedrijf.
Wachtdiensten beheren: hoe doe je dat?
Regels voor de uitvoering van een wachtdienst
De uitvoering van wachtdiensten moet aan bepaalde regels voldoen:
1. Informeer de betrokken werknemers over de wachtdienstregeling en verkrijg hun voorafgaand schriftelijk akkoord.
2. Voorzien in een rolbeurtsysteem voor wachtdiensten tussen werknemers om de regels inzake maximale arbeidstijd en dagelijkse en wekelijkse rusttijd in acht te nemen.
3. Voorzien in compensatie voor wachtdienst, die de vorm kan aannemen van een vergoeding of compenserende rusttijd.
4. De bepalingen van de voor de onderneming geldende collectieve overeenkomst of de tussen de werkgever en de personeelsvertegenwoordiging gesloten collectieve overeenkomst in acht nemen.
5. billijk en responsief zijn. Naast de naar behoren vastgestelde regels moet er altijd voor worden gezorgd dat het evenwicht tussen werk en privéleven van elk individu wordt gerespecteerd.
Wie stelt de voorwaarden voor wachtdienst vast?
De voorwaarden voor wachtdienst moeten vooraf worden vastgesteld. Zij worden over het algemeen vastgesteld bij conventionele bepalingen: collectieve overeenkomst, bedrijfstak-, bedrijfs- of vestigingsovereenkomst die van toepassing zijn in het arbeidsrecht.
In voorkomend geval kunnen zij ook door de werkgever zelf worden vastgesteld, in overleg met het sociaal en economisch comité (CSE) en met verplichte kennisgeving aan de arbeidsinspectie.
De rechten en plichten van de werknemer en de werkgever met betrekking tot wachtdiensten moeten dus vooraf duidelijk worden vastgesteld. Hoewel een arbeidsovereenkomst melding kan maken van een aanwezigheidsdienst, volstaat dit op zich niet om de werknemer een aanwezigheidsdienst op te leggen.
Om meer te weten te komen over de regels inzake aanwezigheidsdiensten in zijn onderneming, kan de werknemer zich wenden tot de voor de onderneming geldende collectieve arbeidsovereenkomst of tot de tussen de werkgever en de personeelsvertegenwoordiging gesloten collectieve arbeidsovereenkomst.
Goede praktijken voor het beheer van aanwezigheidsdiensten
Voor een efficiënt en billijk beheer van de wachtdienst is het ook belangrijk rekening te houden met verschillende criteria, zoals
– De nauwkeurige omschrijving van de opdrachten en verantwoordelijkheden van elke werknemer in wachtdienst, alsmede de contactmodaliteiten in geval van nood.
– De toepassing van een rolbeurtsysteem om een billijke verdeling van de wachtdienst onder de werknemers te garanderen, en rekening te houden met de persoonlijke beperkingen van elke werknemer (bv. kinderopvang).
– Het ter beschikking stellen van adequate apparatuur (mobiele telefoon, laptop, enz.) om de oproepkrachten in staat te stellen snel op verzoeken te reageren.
– De vaststelling van een passende beloning en vergoeding voor oproepkrachten, overeenkomstig de geldende regelgeving.
– de invoering van een controle- en evaluatiesysteem voor het beheer van wachtdiensten om de praktijk voortdurend te kunnen verbeteren.
Te vermijden fouten bij het beheer van wachtdiensten
Het beheer van wachtdiensten moet voldoen aan bepaalde voorschriften en aan bepaalde praktijken die voortvloeien uit gezond verstand en uit respect voor het evenwicht tussen privé- en beroepsleven van de werknemer. Het niet opvolgen van deze regels en adviezen houdt risico’s in:
1. Niet-naleving van de regels inzake maximale arbeidstijd en dagelijkse en wekelijkse rusttijden kan leiden tot sancties voor de werkgever en de gezondheid en veiligheid van de werknemers in gevaar brengen.
2. Het niet bieden van compensatie voor wachtdienst kan leiden tot conflicten en ontevredenheid onder de werknemers.
3. Het niet informeren van de betrokken werknemers over de wachtdienstregelingen en het niet verkrijgen van hun voorafgaande schriftelijke toestemming kan worden beschouwd als een inbreuk op de rechten van de werknemers.
4. Niet-naleving van de bepalingen van de voor de onderneming geldende collectieve overeenkomst of de tussen de werkgever en de personeelsvertegenwoordigers gesloten collectieve overeenkomst kan de werkgever blootstellen aan rechtszaken en sancties.
Werknemers: vaak gestelde vragen over wachtdienst
1. Zijn wachtdiensten verplicht?
Wachtdienst is niet verplicht, maar kan worden opgelegd aan werknemers, afhankelijk van de voorwaarden in de wet en de collectieve arbeidsovereenkomst (of CAO indien van toepassing) van de werknemer.
De interventieperioden worden beschouwd als werkelijke arbeidstijd en moeten als zodanig worden betaald. Werkgevers moeten ook minimumrusttijden tussen twee wachtdiensten in acht nemen.
2. Kan men elke dag wachtdienst hebben?
In Frankrijk kan geen enkele werknemer elke dag wachtdienst hebben. Voor aanwezigheidsdiensten gelden inderdaad verschillende voorschriften die de duur en de regelmaat ervan beperken.
Bijvoorbeeld:
- De totale duur van de aanwezigheidsdienst gedurende 15 dagen mag niet langer zijn dan 72 uur (voor diensten voor orgaanverwijdering en -transplantatie stijgt de limiet tot 120 uur).
- Dezelfde werknemer kan niet meer dan 1 zaterdag, 1 zondag en 1 feestdag per maand oproepbaar zijn.
- Aanwezigheidsperioden zijn beperkt tot 21 per maand, inclusief zondagen en exclusief feestdagen.
In het algemeen moeten bij wachtdiensten de maximaal toegestane arbeidstijd en de verplichte rusttijden in acht worden genomen.
Het is ook van essentieel belang te zorgen voor een efficiënte en billijke rotatie van de wachtdiensten en voldoende rustperioden in acht te nemen, anders kunnen oververmoeidheid en gevaar voor de gezondheid en de veiligheid van de werknemers het gevolg zijn.
3. Ik heb wachtdienst. Heb ik recht op een bonus?
Tijdens periodes van wachtdienst hebben werknemers recht op een compensatie, de zogenaamde wachtpremie, die financieel of in de vorm van extra vrije dagen kan zijn. Deze vergoeding kan worden berekend op basis van de gewerkte uren als een percentage van het uurloon of als een forfaitair bedrag.
Werknemers moeten maandelijks een document ontvangen waarin het aantal uren van de wachtdienst en de ontvangen compensatie worden vermeld. Zoals alle beloningen zijn wachtvergoedingen onderworpen aan sociale zekerheidsbijdragen en inkomstenbelasting.
4. Wat is de vergoeding voor wachtdienst?
De vergoeding voor wachtdienst hangt af van de in elk land geldende wetgeving en de toepasselijke collectieve arbeidsovereenkomst. In Frankrijk bijvoorbeeld bepaalt de arbeidswet dat werknemers in wachtdienst ten minste 10% van hun basissalaris moeten ontvangen.
De collectieve overeenkomst kan echter gunstiger bepalingen bevatten, zoals een hoger loon of compensatie in de vorm van rusttijd. Het is daarom belangrijk de toepasselijke wetgeving en collectieve overeenkomsten te raadplegen om de exacte vergoeding voor wachtdienst te bepalen.
Werkgevers: hoe zet u een efficiënt wachtdienstsysteem op?
Voor werkgevers kan het opzetten van een doeltreffende wachtdienstorganisatie een uitdaging zijn. Er zijn echter twee belangrijke stappen om dit te bereiken.
Hoe moeten wachtdienstplanningen worden beheerd?
Allereerst is het essentieel om de planning van wachtdiensten te beheren. Het gaat erom te bepalen hoeveel personeel nodig is voor wachtdiensten en welke vaardigheden nodig zijn om op noodsituaties te reageren.
Het is ook belangrijk om een rotatieschema voor wachtdiensten op te stellen om oververmoeidheid van het personeel te voorkomen en te voldoen aan de wetgeving inzake wachtdiensten.
Zodra de wachtdiensten zijn gepland, is het raadzaam de individuele planning ervan aan de werknemers mee te delen, met inachtneming van de voorgeschreven termijnen (over het algemeen minimaal 15 dagen).
Hoe de bewaking van de wachtdienst beheren?
Vervolgens is het belangrijk de controle op de wachtdienst te beheren. Dit houdt in dat er een doeltreffend tijdregistratiesysteem moet worden ingevoerd, zodat medewerkers een billijke vergoeding krijgen voor geplande of feitelijke wachtdienst.
Of ze nu wel of niet zijn opgeroepen, werknemers hebben recht op een hoger loon. Als zij moesten ingrijpen, moeten zij een nog hogere premie ontvangen.
Wie was ingeroosterd, wie moest ingrijpen en hoe lang? Een degelijke tijdsregistratie is essentieel om iedereen eerlijk te belonen.
Hoe worden wachtdiensten in rekening gebracht?
In Frankrijk wordt wachtdienst niet als werktijd beschouwd. Het is echter ook geen rusttijd: hoewel de werknemer tijdens de wachtdienst zijn eigen zaken kan regelen, moet hij toch steeds bereikbaar blijven. Om voor de hand liggende praktische redenen moet hij ook in de buurt van de plaats van interventie blijven.
Indien de werknemer moet optreden, moet zijn interventietijd worden meegerekend. Deze tijd wordt dan beschouwd als werkelijke arbeidstijd en moet dienovereenkomstig worden betaald.
Indien de werknemer door deze interventie zijn normale aantal uren overschrijdt, moet de extra tijd op dezelfde wijze als overuren worden betaald.
Hulpmiddelen om het beheer van wachtdiensten te vereenvoudigen
Goed beheer van wachtdiensten vereist zowel :
– Uitstekende zichtbaarheid van de teamplanning: wie is beschikbaar op welk tijdstip? Wie heeft welke vaardigheden? Wie is onlangs al ingepland voor een wachtdienst?
– Nauwgezette controle van de gewerkte uren: wie is opgeroepen?
Deze elementen zijn essentieel om zowel de rechten van de werknemers als een billijke vergoeding te garanderen.
Heeft u mobiele medewerkers? Ontdek de digitale tools die het beheer van wachtdiensten vereenvoudigen:
– Resource Planning, de planningssoftware waarmee u uw teams gemakkelijk aan al uw projecten kunt toewijzen.
– Digital Timesheets, de oplossing voor de opvolging van de werkuren, van de inning tot de berekening van de voorschotten.
Goed beheer van wachtdiensten, een strategische kwestie voor de werkgever
Hoewel het beheer van wachtdiensten complex kan zijn, is de naleving van goede praktijken essentieel om zowel een uitstekende dienstverlening als de eerbiediging van de rechten van de medewerkers te garanderen.
Naast wetgeving is het ook een kwestie van gezond verstand en billijkheid. Een goede planning houdt in dat men een duidelijk beeld heeft van elkaars beschikbaarheid en van de reeds gedraaide diensten, teneinde een rotatie van de teams te garanderen.
Dit is zowel een kwestie van klantentevredenheid als van het behoud van het werkgeversmerk, in een soms gespannen aanwervingscontext.
In het specifieke geval van bouw en onderhoud is het ook van essentieel belang over passende planning- en tijdregistratie-instrumenten te beschikken om voldoende zicht te hebben op de gewerkte uren en de komende aanwezigheidsperiodes.
Bedrijven die hun wachtdiensten doeltreffend beheren, kunnen risico’s vermijden, hun reactievermogen verbeteren en hun merkimago versterken als werkgever die de rechten van zijn werknemers eerbiedigt.
